Z wielkim żalem i smutkiem
zawiadamiamy o śmierci
Prof. dra hab. med. Andrzeja Pawlaka
wybitnego naukowca, genetyka,
przez niemal całe swoje życie zawodowe związanego
z Instytutem Genetyki Człowieka PAN.
Rodzinie i Bliskim
składamy wyrazy głębokiego współczucia
Dyrekcja, Rada Naukowa i Pracownicy
Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu
Pogrzeb odbędzie się 24 października br. o godz. 13.50
na cmentarzu junikowskim.
Wspomnienie
W sobotę 19 października w godzinach wieczornych zmarł nasz długoletni pracownik – prof. Andrzej Pawlak. Los zesłał na niego spokojną śmierć.
Prawie całe swoje życie zawodowe poświęcił nauce. Co prawda pierwsze próby po studiach kierowały się w stronę chirurgii, ale szybko zorientował się, że jego powołaniem jest praca badawcza. Tak znalazł się pod opieką prof. Antoniego Horsta, początkowo w murach Akademii Medycznej w Poznaniu. Szybko jednak okazało się, że właściwym miejscem do realizacji zamierzeń naukowych jest powstały w roku 1974 Zakład Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk. Dr Pawlak należał do pierwszej kadry nowej placówki przekształconej w roku 2003 w Instytut Genetyki Człowieka PAN. Został pierwszym docentem i jako pierwszy z nas opublikował wyniki swoich badań w prestiżowym zagranicznym czasopiśmie (Human Genet.). Uważał się za genetyka i znajduje to uzasadnienie w aktywności badawczej, kształceniowej i publikacyjnej.
Zainteresowania badawcze miał rozległe. Można je umieścić pod szerokim tytułem patologia molekularna. Zajmował się strukturą i funkcją hemoglobiny, chorobami związanymi z jej niedoczynnością, podłożem molekularnym wybranych chorób, mutagennymi właściwościami niektórych związków chemicznych występujących w otoczeniu człowieka (jako pierwszy z nas objął badaniami cząsteczkę benzo/a/pirenu), zakłóceniami funkcjonowania erytrocytów a także genetycznie uwarunkowaną predyspozycją do rozwoju niektórych chorób nowotworowych. Do ostatniego zagadnienia włączył badania nad polimorfizmem genetycznym. Cechą badań prowadzonych w zespole prof. Pawlaka było szerokie korzystanie z badań modelowych prowadzonych na myszach. Wyniki badań prof. Pawlaka zostały opublikowane m. in. w takich czasopismach jak Mutation Research, Cancer Letters, Biochim Biophys Acta, Immunmol. Invest., Toxicol Lett, Int J Cardiol, J Appl Genet, Acta Bioch Polon. W gronie współautorów pojawiają się liczne nazwiska pracowników Instytutu (D. Brauze, A. Pławski, E. Strauss, K. Szyfter) oraz wielu przedstawicieli profesury Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu (Wanda Baer-Dubowska, Ewa Florek, Piotr Krokowicz, Grzegorz Oszkinis, Maria Rybczyńska). Prof. Jerzy Głuszek współpracował z prof. Pawlakiem niemal do ostatnich dni. Dodajmy, że prof. Pawlak miał również udziały w powstawaniu kolejnych wydań „Analizy DNA” redagowanych przez prof. R. Słomskiego. Nie sposób pominąć głęboką atypowość rozumowania prof. Pawlaka. Często nas to irytowało. Jednak wyczerpujące dyskusje po seminariach czy prezentacjach inaczej umocowanych, niejednokrotnie wykazywały, że racja leżała po stronie prof. Pawlaka.
Pod okiem prof. Pawlaka przygotowano kilka rozpraw doktorskich. Wychowankami prof. Pawlaka są obecni samodzielni pracownicy naukowi Instytutu: prof. Damian Brauze i dr hab. Ewa Strauss.
Pasję badawczą przekazał dzieciom: dr hab. Mikołaj Pawlak jest neurologiem a dr hab. Katarzyna Pawlak-Lemańska towaroznawcą. Ogromnym wsparciem w codzienności była dla Profesora małżonka (Bogu)Miła nie szczędząca troskliwej opieki swojemu Jędrkowi aż do końca.
Prof. Krzysztof Szyfter
Biogram
Prof. dr hab. med. Andrzej Pawlak ur. 25.02.1939 r. w Poznaniu, zm. 19.10.2019 r. był zatrudniony w Zakładzie Genetyki Człowieka PAN a następnie w Instytucie Genetyki Człowieka PAN od 1 lipca 1974 r. do 31 grudnia 2012 r., współpracował z Instytutem do końca roku 2018. Dyplom lekarza uzyskał w 1962 roku.
W latach 1963-1967 był uczestnikiem studium doktoranckiego w Zakładzie Genetyki Człowieka AM w Poznaniu zakończone obroną pracy doktorskiej w 1967 roku. W latach 1968-69 – pracował jako starszy asystent w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, w latach 1970-74 – zajmował stanowisko starszego asystenta w Zakładzie Genetyki Człowieka AM w Poznaniu, a następnie adiunkta w Zakładzie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu, w roku 1977 – uzyskał stopień doktora habilitowanego; w 1979 – zatrudniony był na stanowisku docenta; od roku 1988 na stanowisku profesora nadzwyczajnego, a od roku 1996 na stanowisku profesora.
Reprezentowane dziedziny i dyscypliny naukowe: nauki medyczne, biologia medyczna, genetyka człowieka.
Zainteresowania naukowe prof. Pawlaka początkowo dotyczyły badań enzymów krwinek czerwonych, których ekspresja była częściowo uwarunkowana środowiskiem. Jedną z najważniejszych prac prof. Pawlaka jest praca dot. wariantu dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej opublikowana w Humangenetik 1970;10 (4):340-3: Polish variant of glucose-6-phosphate dehydrogenase (G-6-PD Lublin), Pawlak AL, Zagórski Z, Rozynkowa D, Horst A, którą wymienia Wojciech Noszczyk w III tomie Dziejów Medycyny Polskiej. Praca jest zarazem przykładem wspólnych badań prowadzonych w ośrodku poznańskim i lubelskim. Prof. Pawlak zamieścił wiele prac w wysoko notowanych czasopismach (Human Genet., 1975 i 1977, Acta Haematol., 1970, 1974). Następnie prof. Pawlak podjął badania dziedzicznie uwarunkowanych różnic wrażliwości na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (Acta Med. Polon., 1979, Cancer Lett., 1992). Scharakteryzował również proliferację limfocytów in vitro pod wpływem ligandów AHR zarówno u człowieka (1983) jak u myszy (Biul. Eksp. Biol. Med., 1989, Post. Biol. Kom., 1998). Prof. Pawlak scharakteryzował różnicę wrażliwości na benzo(a)piren szczepów myszy różniących się allelami genu ahr (Acta Biochim. Polon., 1988, Mutation Res., 1991, Toxicol. Lett., 1997), a następnie kierował pracami nad wyprowadzeniem w Zakładzie Genetyki Człowieka szczepu kongenicznego z linią C57BL (ahr bb) (Folia Histochemica et Cytobiologica 2001). Przez wiele lat zajmował się zespołem ataxia-telangiectasia (Immunol. Investig., 1991, Mutation Res., 1991, Biochim. Biophys. Acta., 1990 i 1996, Post. Biol. Kom., 2000). W latach 1992-96 prof. Pawlak zainicjował program badań molekularnych genu APC związanego z dziedziczną polipowatością jelita grubego (J. Appl. Genetics, 1997). W roku 1996 prof. Pawlak rozpoczął badania polimorfizmu genu MTHFR w aspekcie zwiększonego ryzyka chorób cewy nerwowej oraz chorób naczyniowych wśród nosicieli odmian genu cechujących się obniżoną aktywnością enzymu (Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2001). Na dorobek naukowy prof. A.L. Pawlaka składa się 71 prac doświadczalnych i 28 przeglądowych, w tym 32 opublikowane w recenzowanych czasopismach przeważnie anglojęzycznych.
Prof. Andrzej Pawlak był promotorem w 5 przewodach doktorskich (Renata Mikstacka, Damian Brauze, Maciej Kotecki, Szczęsny Wielgosz, Ewa Strauss).
Prof. Pawlak wszedł do kadry Zakładu Genetyki Człowieka w roku utworzenia tj. 1974, w Radzie Naukowej nowo utworzonego Zakładu pełnił funkcję sekretarza. Prof. Pawlak uczestniczył aktywnie w wielu konferencjach międzynarodowych i krajowych. Najważniejszym wyjazdem zagranicznym był pobyt na stażu w Zimbabwe na Uniwersytecie w Harare.
Prof. Andrzej Pawlak jest laureatem Zespołowej Nagrody Naukowej Miasta Poznania w roku 1999 za istotny wkład do nauki światowej, na który składa się współudział w wykryciu genów TSC1, XPMC2H i RalGDS oraz charakterystyka mutacji w genach TSC1, DMD, RYR1 i APC w celu poznawczym i diagnostycznym. Mutacje w tych genach prowadzą do występowania chorób człowieka i zwierząt. Zespół opublikował w latach 1997-1998 łącznie 32 prace, 17 prac oryginalnych i 15 prac przeglądowych. W czasopismach zagranicznych Zespół zamieścił prace w Biochimie, Science, dwie w Ann. Human Genet., Genomics, N. Engl. J. Med., J. Anim. Breed. Genet.
Prof. Andrzej Pawlak w dniu 11 listopada 1985 r. został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.